Z bazy publikacji serwisu Narkotyki i Ty OPIATY

Uzależnienie od opiatów
(morfina, heroina, kompot)

Opiaty są to substancje znane od stuleci, stosowane w medycynie głównie w celach uśmierzania bólu. Uzyskuje się je z niedojrzałego maku oraz słomy makowej.
Działają na receptory opiatowe zlokalizowane w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. Do opiatów należy też wiele syntetycznych substancji chemicznych (np. Dolargan, Palfium, Fentanyl) podobnych w działaniu do morfiny. Morfinę odkrył w roku 1804 niemiecki chemik Fryderyk Serturner i nazwał ją morphium, od imienia boga snu Morfeusza. Morfina wchodzi w skład opium, obok kodeiny i papaweryny.

Heroina została zsyntetyzowana z morfiny w roku 1874 przez angielskiego chemika C.R.A. Wrighta. Alkaloid ten jest bardziej toksyczny od morfiny i daje szybsze uzależnienie psychiczne i fizyczne, działa bowiem dwa do czterech razy silniej. Nazwę swoją heroina zawdzięcza niemieckiemu farmaceucie H. Dresserowi. Miał to być wówczas (1898 r.) "heroiczny" środek leczący morfinistów. Heroinę natychmiast wprowadziła na rynek jako środek przeciwbólowy i uspokajający szwajcarska firma Bayer.

W Polsce w latach 70. XX wieku uzyskano w domowych warunkach ze słomy makowej substancję zwaną "kompotem" lub "polską heroiną". Jest to mieszanina pochodnych opium, zanieczyszczeń chemicznych i innych domieszek, w tym bakterii i wirusów, w postaci płynu koloru od jasno- do ciemnobrązowego, o słodkim zapachu i gorzkim smaku. Innym tego rodzaju produktem jest "makiwara", inaczej "zupa": wywar ze słomy makowej w kolorze czarnej kawy, o zapachu niedojrzałego maku i gorzkim smaku. Latem z niedojrzałych główek maku narkomani uzyskują tzw. mleczko makowe, czyli "zielone".

Heroina jest środkiem uzależniającym 480 razy silniejszym niż alkohol i 48 razy silniejszym niż Relanium. W gwarze narkomańskiej występuje pod licznymi synonimami. I tak oprócz kompotu i makiwary nazywa się ją jeszcze m. in.: amsterdam, biała dama, brown sugar, kambodża, królowa, shit, smack, tor, wietnam.

Heroina ma postać proszku o barwie białej lub brunatnej. Alkaloid ten do celów handlowych często miesza się z cukrem, aspiryną, chininą, kwasem borowym, talkiem, gipsem, a nawet z cementem. Jest to bardzo niebezpieczny dla zdrowia proceder. Heroina dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego oraz błon śluzowych nosa. Z białkami krwi wiąże się w 40%.

Większość opiatów, w tym heroina, przekracza barierę krew - mózg i działa bezpośrednio na OUN. Przenika również przez łożysko oraz w niewielkim stopniu wnika do mleka matki. Końcowy metabolizm heroiny następuje w wątrobie, gdzie dochodzi do jej przemiany w morfinę.

Metabolity heroiny i innych opiatów zostają wydalane z moczem w ciągu doby. W mózgu heroina powoduje depresję ośrodka oddechowego. Może też spowodować niekardiogenny obrzęk płuc. Dawka toksyczna dla heroiny jest trudna do ustalenia. Zależy od osobniczej wrażliwości. Prawdopodobnie wynosi od 100 do 200 mg. U przewlekłego heroinisty szczególnie zaznaczona jest tolerancja na ten narkotyk: dawka równająca się dziesięciu dawkom śmiertelnym może nie spowodować u niego śmiertelnego zatrucia.

Polski kompot zawiera czystej substancji od kilku do 60%. Najczęściej przyjmowany jest dożylnie, ale też i doustnie w postaci wywaru, czyli wspomnianej makiwary. Zdarza się, że narkomani heroinę palą. Jest to tzw. "polowanie na smoka".

Jak rozpoznać uzależnienie?

Najważniejsze objawy uzależnienia od heroiny i innych opiatów to:

• euforia,
• zwężone źrenice,
• zaburzenia łaknienia - zmniejszenie uczucia głodu,
• suchość błon śluzowych,
• zaburzenia mowy,
• chwiejny chód,
• osłabienie popędu płciowego,
• wychudzenie,
• bladość powłok skórnych (skóra pergaminowożółta),
• zmniejszenie czucia bólu.

Pamiętać należy, że w razie zwiększenia dawki heroiny lub innych opiatów dojść może do ostrych zatruć.

Głód psychiczny uzależnionych od opiatów jest tak silny, że stają się oni całkowicie podporządkowani zdobywaniu środka uzależniającego, nie licząc się z nikim i z niczym. Najczęściej porzucają naukę, rodzinę, pracę. Nierzadko wchodzą w kolizję z prawem.

Przerwanie przyjmowania heroiny i innych opiatów prowadzi do głodu narkotycznego, czyli zespołu abstynencyjnego. Występuje on już po 8-12 godzinach od ostatniego przyjęcia narkotyku i trwa 7-10 dni.

Objawy abstynencyjne (odstawienne) to: katar, kichanie, łzawienie, ziewanie, "gęsia skórka", potliwość, spadek łaknienia, bóle brzucha, bóle głowy, mdłości, wymioty, biegunka, bóle stawowo-mięśniowe, bóle kości, drżenie mięśniowe, wzrost temperatury ciała, tachykardia, wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszenie oddechu, bezsenność, niepokój psychoruchowy, drażliwość, agresja, stan lękowo-depresyjny, majaczenie, urojenia, zaburzenia świadomości.

Zespół abstynencyjny nie stanowi zagrożenia dla życia. Śmierć narkomana może nastąpić na skutek przedawkowania środka ("złota strzała") oraz z powodu choroby somatycznej, np. zawału serca, udaru mózgu, obrzęku płuc bądź perforacji żołądka lub jelit. Śmierć w sposób nagły występuje u około 48% ogółu zgonów osób uzależnionych. Okres przeżycia osoby uzależnionej od opiatów, liczony od pierwszej iniekcji, wynosi około 8 lat.

Najważniejsze objawy ostrego zatrucia są następujące:

• zwężenie źrenic (źrenice szpilkowate),
• śpiączka,
• bladość skóry, niekiedy sinica,
• bradykardia,
• hipotonia,
• zwolnienie oddechu (oddech Cheyne-Stokesa),
• brak perystaltyki jelit.

Dolargan (petydyna), należący również do opiatów, daje objawy zupełnie inne od wymienionych. I tak na początku zatrucia może wystąpić podniecenie poprzedzające sen narkotyczny. Źrenice są natomiast rozszerzone, skóra zaczerwieniona, a tętno przyspieszone. Mogą poza tym wystąpić drgawki oraz omamy wzrokowe. Objawy są podobne jak przy zatruciu atropiną. Przewlekłe przyjmowanie opiatów powoduje również duże szkody somatyczne w organizmie człowieka, takie jak: uszkodzenie narządów miąższowych, zaburzenia hormonalne, zaburzenia układu immunologicznego, wyniszczenie (kacheksja), zmiany zapalne skóry, zapalenie naczyń żylnych i chłonnych, sepsa, próchnica zębów (bardzo liczne braki uzębienia), zaparcia (kamienie kałowe). Oprócz tego uzależnieni przyjmujący opiaty dożylnie są szczególnie narażeni na infekcję HIV oraz wirusowe zapalenie wątroby typu B, C, D.

Wielu narkomanów, aby wzmocnić działanie narkotyku lub w razie jego braku, przyjmuje różne substancje psychoaktywne, np.: leki nasenne i uspokajające, alkohol. Powoduje to zacieranie obrazu uzależnienia i stwarza trudności diagnostyczno-terapeutyczne oraz dodatkowe komplikacje zdrowotne.

Postępowanie w ostrym zatruciu

W ostrym zatruciu opiatami postępujemy zgodnie z zasadami intensywnej terapii. Przede wszystkim podaje się tlen i nawadnia organizm, a w razie zaburzeń oddychania wykonuje intubację. Z leków stosuje się chlorowodorek naloksonu dożylnie w dawce od 0,4 do 10 mg.

Oprac. lek.med. Jan Lechicki, Kielce

Powrót do strony głównej

---

(c) Narkotyki i TY